Nga: Dr. Nexhat Çoçaj (etnolog)

Gjatë shekujve të kaluar, populli shqiptar si shoqëri primitive ishte një shoqëri e përbërë kryesisht prej blegtorëve dhe bujqve, të cilët sipas nevojës shndërroheshin në luftëtarë për mbrojtjen e interesave të tyre dhe të shoqërisë në përgjithësi. Kanë ndodhur gjatë historisë, që shumë luftëra që kanë filluar për shkak të kullosave dhe uzurpimit të tokave të punës. Pra, jeta e tyre ishte e lidhur ngushtë me këto dy veprimtari kryesore. Andaj, duke qenë se me qindra vite ilirët, kanë jetuar duke u marrë me blegtori dhe bujqësi, ata pothuajse çdo herë kanë qenë të interesuar për motin që do të mbretërojë. “Dobësia e njeriut përballë natyrës dhe besimet, bënë që të lindin një tok ritesh, me anë të të cilave njeriu përpiqej të ndikonte mbi forcat misterioze, për t’ia sjellë mbarë gjatë vitit punët e tij.” (1) Mbështetur mbi këtë bazë pagane, mund të thuhet se të gjitha ritet e këngët e festave të motmotit, janë të lidhura me interesat e bujkut dhe të blegtorit, të cilët nuk ngurojnë t’i shprehin dëshirat e tyre për sa më shumë prodhime bujqësore, për shtim të numrit të bagëtive dhe për shtim të krahut të punës, për të mundur t’i korrin rezultatet e punës.

Gjatë paganizmit, kur njerëzit besonin në shumë zota, çdo stinë i kishte festat e veta dhe në shumë raste ritet e atyre festave ngjasonin në mes vete, sepse qëllimi i të gjithave ceremonive rituale ishte i njëjtë për blegtori e bujqësi. Shqyrtimi i këtyre zakoneve e besimeve me karakter bujqësor e blegtoral, na shpin në gjurmët e bashkësisë së dikurshme, me prona e interesa të përbashkëta, të organizuar si fshatarësi e lirë mbi bazë farefisnore e territoriale, ashtu siç ishin të organizuar edhe popujt tjerë të botës si persët, grekët, romakët, arabët, bullgarët e popuj tjerë të Evropës e të Azisë. (2)

Kthimi i diellit për verë, apo kthimi i motit mbarë, dikur në paganizëm, ishte festë, që i kushtohej diellit, përkatësisht fuqisë së tij, pasi në ditën e shënuar, pra më 22 dhjetor niste të zgjatej dita e të shkurtohej nata, pra thjesht, të kthehej dielli mbarë, siç e kujton kujtesa kolektive etnografike e shqiptarëve. “Deri në shekullin e pestë dhe të gjashtë, shprehja “Zoti ynë, dielli” u përdor nga të krishterët në lutjet e tyre fetare edhe nëpër faltoret e para të krishtera – kisha. E njëjta shprehje u përdor gjithashtu në liturgji derisa u ndryshua më vonë në “Zoti ynë, Zoti” (3) Prandaj, shumë nga ritet që sot aplikohen kryesisht nga të krishterët, në forma tjera aplikohen edhe nga banorët myslimanë dhe ato rite i kushtohen kthimit të motit mbarë, ndërsa të krishterët e njohin si Feta e Buzmit, festa e Krishtlindjes apo edhe në disa vende si Festa e Kolendrave. Dhe besimtarët e krishterë ngjashmërinë e riteve të popullsisë islame me atë të krishterë për këtë festë e kufizojnë si ndikim të krishtenizmit e rrallë përmendet si festë pagane. Më tej ata gjatë hulumtimit të tyre, pohojnë, nëse te fetë tjera hasin ndonjë gjë të përbashkët me fenë e tyre dhe se kjo ngjashmëri është produkt i ndikimit të krishterë. (4) Pavarësisht ngjyrimeve fetare, në shumë ceremoni dhe rite të kësaj kremte hasen elementet pagane, të cilat në fakt i gjejmë edhe te festat tjera pagane. Kështu për Festën e Kthimit të motit mbarë ose për buzëm, siç na bën me dije Shtjefën Gjeçovi, në shumë zona e gjejmë djegien e dëllinjave, element që e kemi edhe te festat pagane të pranverës si te Dita e verës ashtu edhe te zjarri i Shën Gjergjit. Që në fakt edhe këto festa kanë të bëjnë me diellin. Përderisa Festa e Kthimit të motit mbarë ka për qëllim kthimin e diellit, ose nisjen e diellit për mbarë, në vestat e paraverës ndezja e zjarrit ka të bëjë me mbajtjen e diellit sa më gjatë, për arritjen e rezultateve në kulturat bujqësore.

Në vazhdim, do përpiqem që të sjell disa nga mendimet e Shtjefën Gjeçovit për festën e Kërshëndellat, përkatësisht për Buzmin bujar, për të cilin ka bërë një hulumtim në disa vise të Shqipërisë së Veriut si në të gjitha zonat e Malësisë së Shkodrës, në Mirditë, ndërsa në Kosovë ka mbajtur shënime në disa fshatra të Pejës, në Prizren në Zym dhe në fshatrat e Anadrinisë.

Pavarësisht hulumtimeve dhe mbledhjes së materialit etnografik, që ka bërë Shtjefën Gjeçovi, për shumë arsye ky dorëshkrim nuk u botua ende, sepse institucioneve tona në Kosovë e pa të keqën edhe të atyre në Shqipëri, po ua përmende trashëgiminë kulturore u duket, sikur po i pickon në dritë të syrit. Unë pata fatin, që ta kopjoj e fotografoj këtë fletore me shënime, gjatë kohës sa po përgatitja librin “Të pathënat për Gjeçovin” dhe meqë janë të dhëna të pa publikuara do t’i referohem në shumë raste këtij dorëshkrimi, për ta shtjelluar Buzimin dhe ritet që lidhen rreth kësaj pjese të kësaj feste pagane. Gjithashtu para se në ndalem në përshkrimin e disa riteve të kësaj feste, në fillim duhet të theksoj se sot në mileniumin e tretë, gjithnjë e më pak këto rite po kremtohen. Jo pse tani po i kundërshton kisha apo feja e krishterë, por se tani nuk kanë më kushte familjet as në fshatra e lere më në qytet që të kenë oxhak, ku ta vendosin buzmin e kushte tjera që i kërkonte shënimi i kësaj feste. Gjithsesi ne do të japim disa elemente interesante që i ka shënuar Gjeçovi në shënimet e tij , që do t’i sjellim më poshtë, për të vërtetuar se Festa e Buzmit është kremtuar në shumë pjesë të vendit dhe ritet kanë ndryshuar varësisht nga vendi, pavarësisht besimit.

Në lidhje me emërtimin e fjalës buzm, sipas Eqrem Çabejt, është një fjalë e mbarë e shqipes, sepse e ka edhe Toskëria jugore, Gjirokastra, Himara, Vlora, por është edhe emër i një hunde të malit në ishullin Andros të Detit Egje, me banorë shqiptarë. (5) Çabej më tej sqaron se nga shumë autor është përmendur buzmi në vend të fjalës cung i prerë. Për këtë fjalë kanë dhënë shumë autor mendimet e tyre. Emërtimi buzëm, sipas Gjeçovit na del në disa variante. Kështu në Malësinë e Shkodrës me fjalën buzm/at: “…thirren dy gurë të gjatë që ngrihen mbi dy anë të votres e që thirren edhe Carôjt u thuhet ngjeti e unaktë u thuhet në Dukagjin.” (6)

Ndërkaq në Gomsiqe, po sipas të dhënave që na ka lënë në dorëshkrim Shtjefën Gjeçovi buzëm i thonë drurit që vendoset në zjarr në Natën e Kërshëndellave e që quan trup “Trupi i Natës së Kërshëndellave”. Të dhënat për Gomsiqe të Mirditës Gjeçovi na i sjell më 24. XII. 1908. Ngjashëm si në Gomsiqe në Shkodër druri që vendoset në oxhak në Natën e Këshëndellave quhet Trupi i Kshndellave. Ndërkaq sa i përket prerjes, bartjes dhe vendosjes në zjarr, sipas Gjeçovit ka disa ndryshime, por që në esencë nuk janë ndryshime të mëdha. Kështu në Shkodër Trupi i Kshndellave në zjarr shoqërohet edhe me tre thupra të hardhisë, tre thupra të ullirit, ndërsa në Gomsiqe të Mirditës, Trupi i Natës së Këshëndellave shoqërohet me disa rremba të dëllinjave.

Po sipas At Shtjefën Gjeçovit në Dukagjin, Shalë, Shoshë Kir e në vende tjera druri që vendoset në vatër njihet si Trungu i votës, por njihet e thirret edhe si Buzmi. Me emërtimin buzëm Gjeçovi e shënon  edhe në Zym, në fshatrat katolike të Anadrinit si në Velezhë e në Shpenadi.

Pavarësisht se kanë kaluar gati 100 vite, prej kohës sa Shtjefln Gjeçovi i mblodhi të dhënat për Festën e Buzmit ato nuk u botuan nga institucionet tona kulturore, e as nuk u cituan nga  studiuesit që u morën më vonë me këtë temë, që do të ishte një bazë e mirë për studimet e tyre. Në esencë Festa e Buzmit nuk ka pësuar shumë ndryshime në disa zona , ku ende aplikohet kjo festë pagane e “veshur” me petkun fetar, por përshkrimi që u ka bërë Gjeçovi është një thesar, që do të duhej ta marrin si model dhe si nismë themeltare për studimet e tyre për festat e motmotit, meqë edhe për festa tjera e aspekte mitologjike At Shtjefën Gjeçovi flet në këtë dorëshkrim të rrallë dhe shumë të dobishëm për etnologjinë shqiptare.

Sipas Gjeçovit, me ceremoni rituale të buzmit, “… më 24 dhjetor, në mëngjes herët njëri nga meshkujt e shtëpisë shkon në malin e vet dhe e pret Buzmin. Kërcuri i Buzmit duhet të jetë dru qarri (në Zym të Hasit), e ka mjedise ku prehet bungu, arra, hardhia, gështenja, qershia etj. Shtjefën Gjeçovi në dorëshkrimin e tij të datës 12.12. 1926, në fletoren e shënimeve, në lidhje me buzmin thekson se në Zym ka qenë traditë se si është shtëpia, ashtu edhe duhet të jetë buzmi. “ … si të jetë shpia, do të jetë edhe buzmi: shpia e trashë buzmi i trashë, shpija e hollë edhe buzmi i hollë.” (7)

Sipas Gjeçovit, gjatë kohës sa pritet buzmi në mal, duhet mbajtur që të mos bie në tokë, sepse nuk duhet ta prek tokën dhe në shtëpi duhet të bartet me krah e të mos prek në tokë, ndërsa degët e buzmit të madh, por edhe të buzmit të vogël, ngarkohen në qerre dhe sillen në shtëpi. Në fakt, bartja e buzmit nga vendi ku pritet e deri në shtëpi është pothuajse kudo njësoj, sepse kështu veprohet edhe në fshatrat e Anadrinisë, në Grazhdanik e në Nashec e Atmaxhë, ku ka banorë të besimit katolik. Mos prekja e drurit të buzmit në takë, ngjason edhe me përdorimin dhe bartjen e degëve të drurit të shelqes, thanës, frashrit, fletave të arrës e të druve tjera edhe për festat tjera të pranverës si për Ditën e Verës dhe për Shën Gjargj. Në Zym, nga të moshuar, kuptohet të lindur pas vdekjes së Gjeçovit, kujtojnë se buzmi është bartur me saj mbi dr. Po në të dhënat që na i ofron Gjeçovi mësojmë se nëse buzmi është i trashë dhe degët e trungut të buzmit janë të trasha sa mund të shërbejnë për buzme, ato degë quhen buzmat e vegjël, si emërtim i tillë njihet vetëm në Zym e jo edhe në vendbanimet tjera të krishtera.

Dallimin që e vëren Gjeçovi te ritet e buzmit në Zym dhe në Përdrini është se në Zym, ardhja e urmit në shtëpi mund të shihet nga shumë persona, ndërsa në fshatrat e Anadrinisë, kur të sillet buzmi në shtëpi nga mali nuk e shohin tjerët pos dy personave që janë caktuar nga i zoti i shtëpisë.

Ndryshime kemi edhe në lidhje me ruajtjen e buzmit pasi të sillet buzmi në shtëpi. Kështu në Zym të Hasit, kur sillet në oborr, buzmi mbështetet për shtëpi. Në orët e mbrëmjes i prehen degët dhe copëtohen. Pastaj, të gjithë anëtarët e familjes, përveç të zotit të shtëpisë dhe zojës së shtëpisë, të cilët rrinë afër vatrës, të tjerët dalin jashtë. Sipas moshës, nga më i vjetri e deri te më i riu, marrin copë të buzmit dhe degë dhe fillojnë të hyjnë brenda në shtëpi.

Ndërkaq në fshatrat e Anadrinisë, buzmit pasi hyn në oborr pritet në të dy anët pjerrtësish dhe buzmi përafërsisht është i gjatë 1 kuti ose më së shumti 84 Cm., ndërsa degët e dushkut nga i cili nxirret buzmi përzihen me drutë tjera që janë o oborr të shtëpisë. Krahas buzmit, që bartet në shinë, i pa pastruar deri në shtëpi, pritet edhe një dëllinje, mundësisht ajo që ka kokrra më së shumti. Pastaj buzmi pasi të shënohet në tre vende me kryq të gdhendur, ai vendoset në mënyrë horizontale mbi thesin me kashtë, që mbështet në të djathtë të derës kryesore të shtëpisë dhe afër tyre vendoset edhe një sëpata dhe aty qëndrojnë për pak kohë, përkatësisht deri pak para se të shtrohet darka.

Përderisa në Anadrini buzmi shënohet në tre vende në Zym shënohet vetëm në një vend. Me këtë rast duhet të potencohet edhe fakti se vendosja e buzmit mbi thes me kashtë bëhet pas perëndimit të diellit të ditës së 24 dhjetorit, kur besohet se nata e kësaj nate është shkurtuar sa kërcen gjeli nga një tra në tjetrin, e që në fakt është shenjë se buzmi dhe dëllinja digjen në votër në shenjë të kthimit të motit mbarë, përkatësisht kthimit të diellit nga vera, që nisë pikërisht në këtë natë.

Pak para darke më i vjetri hyn i pari duke thënë: “Koftë mirë zoti i shpisë”, e ai i përgjigjet: “Mirë se vjen! Me çka po vjen”” Ai i përgjigjet” “Me sh’net e me bereqet e me të gjitha të mirat e Zotit” dhe i lëshon copat dhe pjesën kryesore të buzmit afër vatrës. Pastaj hyn tjetri, i cili po ashtu i përsërit fjalët e të parit, sikurse edhe i zoti i shtëpisë. Mirëpo, shton edhe: “Po vij me djem e me vajza e me miq e dashamirë”, kurse tjetri pas tij vazhdon: “Po vij me lopë e kije, me dhi e dhenë, me kalë e magar (e kështu i përmend edhe shtazë të tjera): tjetri pas tij shton “Me grunë, me kallamoq, me pemë e kunguj…” dhe kështu hyjnë të gjithë duke thënë nga diçka. Pastaj ulen rreth e rrotull vatrës. Aty i zoti i shtëpisë e vë pjesën më të trashë të buzmit në zjarr e mbi te edhe copat e tjera. Kryet e buzmit (pjesa e trashë) është i prerë pjerrtas, ku është i gdhendur kryqi. Ndërsa në fshatrat e Anadrinit, kjo mënyrë e hyrjes në dhomë e buzmit ndryshon dhe sipas subjekteve, me të cilat kam biseduar e përshkruajnë në këtë mënyrë:

I zoti i shtëpisë i cakton dy veta për ta sjell buzmin brenda në dhomën e burrave, të cilët pas dalin jashtë e marrin buzmin e përgatitur, kurse thesi me kashtë dhe sëpata mbesin në të njëjtin vend ku janë vendosur së bashku me buzmin. Personat e caktuar, pasi e marrin buzmin dhe degën e dëllinjës, sapo i afrohen derës së burrava, trokasin duke thirr: “O i zoti shpisë, a do misafirë?” I zoti i shtëpisë ua hap derën dhe u thotë “Hajdeni e mirë se u ka pru zoti!” Dy të caktuarit hynë brenda dhe ndalën sapo ekalojnë pragun e derës dhe dera mbetet e hapur, ndërsa i zoti i shtëpisë i pyet “Me çka po vini?” E ata i përgjigjen, duke qëndruar në vend “Me të gjitha të mirat e Zotit!” Dhe nisin personat duke i përmendur djem, vajza, nuse, gra burra, pra përmenden njerëzit, që i ka dhe duhen një shtëpie. Dy personat, që e mbajnë buzmin në mënyrë horizontale e mbi te degën e dëllinjës me koka, pasi t’i përmend të gjithë njerëzit e planifikuar e bëjnë një hap përpara në drejtim të oxhakut, që është në ballë të tyre dhe ndalojnë para të zotit të shtëpisë, i cili në ndërkohë edhe ai lëviz nga pas në drejtim të oxhakut.

Kur ndalojnë në hapin e dytë, dy djemtë me buzmin në duar, i zoti i shtëpisë i pyet sërish “Me çka po na vini?”, ata i përgjigjen “Po vijmë me të gjitha t’mirat e Zotit. Po vijmë me dhenë e me dhi, me qengja e shqerra, me lopë e bullica, me kuaj e me gomarica, me pula e me shota, me qura e me gusa…” dhe përmenden të gjitha bagëtitë që i ka dhe që i nevojiten familjes.

Pasi i përmendin siç thamë emrat e bagëtive e shpezëve, mbajtësit e buzmit e bëjnë edhe një hap përpara në drejtim të oxhakut dhe kur ndalojnë i zoti i shtëpisë edhe një herë i pyet: “Me çka po vini?” Ata i përgjigjen “Me të mirat e Zotit! Dhe nisin e i përmendin këtë herë të gjitha bereqetet, që i prodhon fusha, duke filluar nga gruri, elbi, tershana, thekna, misiri, pasulja, domatet, patatet, specat, por përmenden edhe pemët rrushi, kumbulla, dardha molla e ftoj e çdo prodhim bujqësor, me të cilin merren ajo familje.

Pas përmendjes në tre radhë të gjitha gjërave, djemtë, që e kanë buzmin i afrohen oxhakut, ku në oxhak është anash e vendosur një shishe me verë dhe një shishe me raki. Dhe me të arritur afër oxhakut, i zoti i shtëpisë ua mbush nga një gotë me raki ose me verë, dy djemve që e kanë ende buzmin në dorë. Djemtë i marrin gotat e rakisë, e lëvdojnë Krishtin, dhe ia urojnë festën të zotit të shtëpisë. Pasi djemtë ia urojnë festën të zotit të shtëpisë, nga buzmi dytë marrin nga një rremb të dëllinjës me kokrra a dhe e hedhin në zjarr në oxhak të odës së burrave. Në të njëjtën kohë nga dega e dëllinjës, që është e vendosur në mes të buzmit ku është i gdhendur kryqi në mes, merr një rrem të dëllinjës me kokrra edhe i zoti i shtëpisë dhe e hedh një zjarr njëkohësisht me dy djemtë, që vazhdojnë ta mbajnë buzmin në dorë. Kur nisin të kërcasin kokrrat e dëllinjave në zjarr të pranishmit nisin e theksojnë me zë të lartë shprehjen “Gacë e karricë, bice e verdicë!” Me sa unë e kuptoj me shprehjen “Gacë e karricë” është nënkuptuar ndriçimi i zjarrit, imitim i diellit, kurse “bicë e vedricë” e ka kuptimin e bereqeteve bujqësore dhe blegtorale, meqë fjala vedricë përdoret në kuptimin e vedrës, ku mjelen delet dhe lopët, apo edhe ku është ruajtur bulmeti. (8)

“Kjoftë mirë këtu o i zoti i shpisë!

O mirë se vjen e mirë se të pruni Zoti!

O asht tuj ardhë Buzmi bujar!

E me se po na vjen (pëvesin gjinja)

Po vjen me grunë e me drithë,

Me gja e me tagji

Me dhen e me dhi

Me majshit e me djelni

Me gra e me reja

E me gjithafr t’mirash! (9)

Ushqimi i Buzmit – Përderisa buzmi siç e pamë në Zym të Hasit vendoset në zjarr të oxhakut në odë të burrave dhe në te mungon dega e dëllinjës, në fshatrat e Anadrinisë, sipas të dhënave të ofruara nga Gjeçovi mbledhura nga terreni buzmi me pjesën e degës së dëllinjës nga dy të rinjtë shkon në shtëpinë e zjarrit për t’u ushqyer me bereqete. Në shtëpinë e zjarrit ose te robnia, nuk përsëriten fjalët që i kanë përmendur në odë të burrave, por këtu para sa të vendoset buzmi në zjarr vendoset gjithçka nga diçka. Pasi të ushqehet buzmi me bereqete, kush ka dëshirë merr nga një rremb të dëllinjave dhe e hedhin në zjarr krejt deri sa të harxhohet dëllinja e në fund vendoset buzmi me bereqet në zjarr dhe digjet druri në mes e dy anët e buzmit nuk digjen të tëra.

Shtjefën Gjeçovi në fletoren e shënimeve në dorëshkrim, gjatë qëndrimit të tij në Has dhe në Gjakovë, kishte vizituar disa herë edhe fshatrat katolike të Anadrinisë, që ai i quan të Podrimes dhe në kuadër të studimeve për festat e motmotiti kishte shkruar për Krishtlindjet dhe mënyrën e kremtimit të tyre në këto fshatra. Kështu sipas dorëshkrimit të tij më 13 gusht të vitit 1926 kishte vizituar disa fshatra të Anadrinisë dhe në mes tjerash ka theksuar: “Si mbarë malet e Shqipërisë ashtu edhe në këto krahina lutet Buzmi bujar, duke qenë se banorët e këtyre anëve janë të dalur prej maleve të Shqipnisë…. Natën e Kshndellave marrin një qerep dhe e mbështesin për votër, pastaj marrin disa kokrra gruri, kallamboqi e bimë të tjera e në rrënjë të së cilës e vënë nga një gacë, të cilën e marrin prej Buzmit. Ajo gacë që shuhet e mbetet në hi të bardhë, difton vjetin pjelluer, e ajo që mbetet në hi të zi difton vjetin e fisit.(10)

E zonja e shtëpisë, pasi të digjet buzmi, i mbulon me hi të dy unat, dikur moti siç ka theksuar Gjeçovi janë mbuluar me çerep, në mënyrë që gacat të mos shuhen dhe kështu të mbuluar dy unat e buzmit qëndrojnë deri në mëngjes para se të del dielli e pas kësaj ceremonia hanë darkën e festës dhe shkojnë në kishë për ta përcjellë meshën e mesnatës.

Shtrimi i lamit- Në këtë mënyrë, në mëngjesin e 25 dhjetorit, i zoti i shtëpisë i thërret njerëzit e shtëpisë për ta shtruar lamën. Në fakt lema shtrohet me kashtën, që ka qenë vendosur te dera e shtëpisë dhe në fillim “vizatohet” me kashtë një rreth i madh dhe më pas bëhet një kryq i madh, sa eshtre menduar se është lama, ku është fshirë drithi në korrik. I gjithë ky veprim bëhet nga një person i vetëm. Një tjetër e mban sëpatën në dorë dhe rri afër lëmit të shtruar siç quhet “vizatimi i kryqit në rreth prej kashte. Ndërsa personi i tretë i gjinisë mashkullore i ka dy unat e buzmit, i cili pasi “vizatohet kryqi, i përplas unat mes veti që të largohen nga unat fufleshkat në formë gace e të bien në lamë. Pastaj unat e buzmit vendosen në mes të kryqit. Ndërsa mbi una vendoset tepsia me laknorin e përgatitur enkas për këtë qëllim, ku mbi laknor ka pak djath. Pastaj mbushen gotat me rake dhe me raki lutet krishti dhe urohet festa siç urohen në mbrëmje. Pasi pihet rakia nga ata që duan e munden të pinë, e zonja e shtëpisë e merr tepsinë me pite dhe e fut në shtëpi. Ndërsa djali që e ka pasur unat, i merr nga lama dhe niset drejtë pemëve e pas tij shkon edhe fjali me sëpatë dhe u drejtohet pemëve “A po ban a t’pres?” “Ban, ban, mos e prej”. Në këtë mënyrë i “trembin” tri pemë dhe pastaj në pemën e tretë e vendosin njërin un të shoqëruar me një kryq kashte që është i përgatitur paraprakisht, kurse uni tjetër vendoset në hambar të misrit ose të grurit. Ndërsa në Zym kjo ceremoni sot aplikohet pas tre dite, e që Gjeçovi nuk e ka shënuar se cilën ditë ndodh, por ka theksuar se ceremonitë Zymit për buzmin kanë disa ndryshime.

Në fund, duhet të theksoj se këto shënime me dorëshkrimet e Gjeçovit, duhet parë në prizmin krahasimtar, gjë që do t’i shërbejnë shumë studimeve tona në fushën e etnologjisë.