Lufta e Ftohtë përfundoi më 1991, por kërcënimi i rrezikshëm i një sulmi bërthamor vazhdon me më shumë se 14 900 armë bërthamore që kanë nëntë prej shteteve të fuqishme të botës.

Një shpërthim bërthamor i shkaktuar nga terroristët është një nga 15 skenarët e fatkeqësive që qeveria federale vazhdon të planifikojë me qeveritë e shteteve dhe qyteteve për çdo rast.

“Skenari i Planifikimit Kombëtar nr. 1 është një shpërthim bërthamor 10 kilotonësh në një qytet modern të ShBA-së”, tha për “Bussiner Insider”, Brooke Buddemeir, një fizikan dhe ekspert për rrezatim në Laboratorin Kombëtar Lawrence Livermore. “Një shpërthim bërthamor prej 10 kilotonësh është i barabartë me 5 000 bombardime në Oklahoma City. Edhe pse ne e quajmë atë rendimet të ulët”, është një shpërthim mjaft i madh”, tha ai, transmeton lajmi.net.

Buddemeier tha se gjasat e një sulmi të tillë ndryshojnë me kalimin e kohës. Megjithatë, nuk është shqetësim i pabazuar, me përhapjen e materialit bërthamor të zbërthyer dhe armëve të klasës kiloton nëpër stoqe.

Nëse do të ndodhte një shpërthim bërthamor dhe në njëfarë mënyre do ta shmangnit blicin e ndezur, valën dërrmuese të shpërthimit dhe topin e zjarrit ndezës, Buddemeier thotë se një gjë e thjeshtë mund t’i rrisë shanset tuaja për të mbijetuar.

“Strehë, strehë, strehë”, tha ai. 

Kërcënimi i rrymave radioaktive

Një pasojë e frikshme e shpërthimeve bërthamore është rënia, e cila është një përzierje komplekse e produkteve të ndarjes (ose radioizotopeve) të krijuara nga ndarja e atomeve.

Shumë prej këtyre produkteve të ndarjes prishen me shpëjtësi dhe lëshojnë rrezatim gama – një formë drite e padukshme për shumë energjike. Ekspozimi ndaj këtij rrezatimi në një kohë të shkurtër mund t’i dëmtojë qelizat e trupit dhe aftësinë e tyre për t’u rigjeneruar, gjë që quhet sëmundje akute nga rrezatimi.

“Ai gjithashtu ndikon në sistemin imunitar dhe aftësitë tuaja për të luftuar infeksionet”, tha Buddemeier.

Vetëm materialet shumë të dendura dhe të trasha, mund të ndalojnë me siguri rrezatimin gama të emetuar.

“Topi i zjarrit nga një shpërthim 10 kilotonësh është aq i nxehtë, saqë në fakt qëllon në atmosferë me mbi 100 milje në orë”, tha Buddemeier. Këto produkte të ndarjes përzihen me papastërtitë dhe mbeturinat që tërhiqen në atmosferë nga topi i zjarrit. Ajo për të cilën po flasim është 8,000 ton papastërti dhe mbeturina që tërhiqen në këtë re”.

Rrjedha e gjuajtjes gama mund të ngrihet më shumë se pesë milje në ajër. Copa më të mëdha mund të bien shpejt përsëri, por grimcat më të lehta fluturojnë në zona të largëta.

“Afër vendit të shpërthimit, ato mund të jenë pak më të mëdha sesa madhësia e topit të golfit, por në të vërtetë ajo për të cilën po flasim janë grimca me madhësi të kokrrës së kripës ose rërës”, tha Buddemeier, duke shtuar se pasojat nuk i ngjajnë borës ose pluhurit siç përshkruhet në filma. “Është rrezatimi depërtues gama që del nga ato grimca që është rreziku”.

Një makinë është vendi më pak ideal për t’u strehuar për një sërë arsyesh.

Për një, “aftësia juaj për të ditur se ku do të shkojë rrëshqitja dhe për ta kapërcyer atë është – mirë, shumë e pamundur”, tha ai.

Rrugët ndoshta do të jenë plot shoferë të çrregullt, aksidente dhe mbeturina, disa automjete mund të mos funksionojnë për shkak të një efekti të çuditshëm të quajtur pulsi elektromagnetik ose EMP.

Por, më e rëndësishmja, nuk duhet të supozoni se xhami ose metali i një automjeti mund t’iu mbrojë. “Automjetet moderne janë prej xhami dhe metalesh shumë të lehta dhe nuk ofrojnë pothuajse asnjë mbrojtje. Thjesht do të ulesh në një rrugë diku dhe do të ekspozohesh.

Ku duhet të strehoheni nga pasojat?

Mundësia juaj më e mirë për të mbijetuar pas një fatkeqësie bërthamore do të ishte të futeni menjëherë në një strukture të fortë dhe të qëndroni atje. Buddemeier është adhurues i mantrës “hyni, qëndroni brenda, akordohuni”.

“Hyni brenda dhe shkoni në qendër të asaj ndërtese”, tha ai. “Nësë ju ndodh që të keni akses në zonat nëntokësore, ajo është e mrekullueshme.”.

Përveç makinave, strehimoret më të varfra janë prej druri, suva dhe materialet e tjera që nuk do t’iu mbronin shumë nga rrezatimi. Rreth 20 përqind e shtëpive bëjnë pjesë në këtë kategori. Strehëzat më të mira, si shkollat dhe zyrat, janë prej tullash ose betoni dhe kanë pak ose aspak dritare”.

Toka është një mburojë e shkëlqyeshme”, thotë Buddemeier, kështu që të futesh në një shtëpi me gjysmë bordrum do të ishte më mirë sesa në një vend pa bodrum fare.

“Qëndroni 12-24 orë”, tha ai.

Arsyeja për të pritur është se nivelet e gama dhe rrezatimit bien në mënyrë eksponenciale pas një shpërthimi bërthamor, pasi radioizotopet e nxehta zbërthehen në atome të qëndrueshme. Kjo zvogëlon ngadalë zonën e rrezikshme të rënies – zona ku erërat në lartësi të mëdha kanë hedhur produktet më radioaktive të ndarjes.

Një studim i kohëve të fundit nga Michael Dillon, një koleg i Buddemeier në LLNL, sugjeron se zhvendosja në një strehë ose bodrum më të fortë mund të mos jetë ide e keqe nëse fillimisht jeni futur në një strehë të dobët. Por cilado strukturë ku po lëvizni duhet të jetë më pak se pesë minuta larg. (Megjithëse jeni shumë afër vendi ttë shpërthimit, qëndroni në çdo gjë që mund të gjeni).

Më në fund, akordoni

“Përpiquni të përdorni çfarëdo mjeti komunikimi që keni”, tha Buddemeier, duke shtuar se një radio me dorë është një objekt i mirë për t’u mbajtur në punë dhe shtëpi, pasi ofruesit e urgjencës do të transmetonin udhëzime, do të gurmonin renë e rrëshqitjes dhe do të identifikonin se ku ka ndonjë siguri, korridoret për arratisje do të gjinden.

Pavarësisht fuqisë së frikshme të EMP bërthamore, e cila ka potencialin të dëmtojë elektronikën, “ekziston një shans i mirë që do të ketë shumë radio funksionale edhe brenda pak miljesh nga ngjarja”, që mund të ofrojnë “informacione mbi strategjinë më të sigurt për t’iu mbajtur juve dhe familjen tuaj të sigurt”, tha Buddemeier.

Buddemeier thotë se shpreson që askush nuk do të duhet të veprojë sipas këshillave të tij. Por nëse njerëzit mund të gjejnë strehimore të mira, thotë ai, goditja e një katastrofe mund të zbutej.

“Në mund të mos jemi në gjendje të bëjmë shumë për viktimat, sepse aty ku ishit dhe aty ku do të ndodh, nuk mund ta ndryshoni. Por viktimat nga pasojat janë plotësisht të parandalueshme”, tha ai. “Në një qytet të madh… të dish se çfarë të bësh pas një ngjarjeje të tillë mund të ju shpëtojë fjalë për fjalë qindra mijëra njerëz nga sëmundjet e rrezatimit”.