Me vëmendjen e Evropës të përqendruar në luftën që po vazhdon midis Rusisë dhe Ukrainës, paqja dhe stabiliteti nuk janë aspak të garantuara në një nga zonat tjera më të paqëndrueshme të konfliktit në rajon, sipas një diplomati të lartë të BE-së.

Marrëdhëniet midis Kosovës dhe Serbisë, të cilat kanë qenë të mbushura që nga konflikti brutal i dyshes në vitet 1990, mbeten delikate një vit pas një marrëveshjeje tentative për një rrugë të re drejt normalizimit.

“Stabiliteti është i brishtë. Ne nuk mund ta marrim paqen dhe stabilitetin si të mirëqenë”, tha për CNBC në Davos, Zvicër muajin e kaluar Miroslav Lajçak, përfaqësues i posaçëm i BE-së për dialogun Kosovë-Serbi dhe Ballkanin Perëndimor.

Në shkurt të vitit 2023, Serbia dhe Kosova ranë dakord për një rrugë drejt normalizimit, duke shënuar një hap të madh përpara.

Por ky përparim u dëmtua më vonë nga një ringjallje e dhunës në veri të Kosovës, duke përfshirë një shkëmbim zjarri vdekjeprurës midis një grupi të armatosur rëndë të serbëve dhe forcave speciale të policisë së Kosovës në fshatin Banjskë.

“Nuk ka kthim prapa”

Vitet e konfliktit mes dyshes e kanë lënë Evropën shumë të ndarë në rrugën përpara, me disa anëtarë të BE-së – Spanjën, Sllovakinë, Qipron, Rumaninë dhe Greqinë – dhe fqinjë të tjerë jo-BE që kundërshtojnë pavarësinë e Kosovës.

Megjithatë, Lajçaku tha se marrëveshja e normalizimit e kishte avancuar situatën “si kurrë më parë” dhe vuri në dukje se fokusi ishte tani në zbatimin. Masat e normalizimit përfshijnë zhvillimin e “marrëdhënieve normale, të fqinjësisë së mirë” dhe kufizimin nga “kërcënimi ose përdorimi i forcës” në mosmarrëveshjet e ardhshme.

“Nuk ka kthim prapa”, tha ai. “S’mund të kthehemi para këtyre marrëveshjeve sepse këto marrëveshje janë të pranuara nga të dyja palët”.

Si BE-ja ashtu edhe ShBA-ja kanë investuar shumë në normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, edhe pse përballen me konflikte të tjera ndërkombëtare që zhvillohen me shpejtësi midis Izraelit dhe Hamasit dhe Rusisë e Ukrainës.

Por koha po shkon. Me zgjedhjet që priten këtë verë në Parlamentin Evropian dhe më vonë gjatë vitit në ShBA, përparimi në bisedimet e normalizimit do të jetë kritik përpara se çështja të zhvlerësohet.

“Ajo që do të fillojë përpara se BE-ja dhe ShBA-ja të shkojnë në zgjedhje do të vazhdojë gjatë gjithë procesit zgjedhor”, tha Lajçaku. “Por ajo që nuk do të fillojë para, unë kam dyshimet e mia se do të fillojë më pas”.

CNBC shkruan se rezistenca ka më shumë gjasa të vijë nga udhëheqësit përkatës të Kosovës dhe Serbisë, kryeministrit Albin Kurti dhe presidentit Aleksandar Vuçiq, të cilët kanë baza nacionaliste në shtëpi për t’i qetësuar.

Rreziku është i lartë për të dyja palët. Me aspiratat drejt anëtarësimit në BE që po afrojnë për Kosovën dhe Serbinë, Lajçaku tha se kjo mund t’i sigurojë BE-së një karotë për të nxitur paqen midis dy vendeve.

Serbia është aktualisht në mes të bisedimeve të pranimit në BE, pasi i është dhënë statusi i kandidatit në 2012, ndërsa Kosova ka statusin e kandidatit potencial, megjithëse të dyja duhet të ndërmarrin reforma të mëdha për t’u pranuar në bllok.

“Suksesi i procesit të normalizimit do të varet gjithashtu nga sa drejtpërdrejt dhe ngushtë janë të lidhura me rrugën e Kosovës dhe Serbisë në BE”, tha Lajçaku. “Kjo është leva më e fortë që kemi”.