Një përgjigje për disa që më japin publikisht këshilla miqësore (e që nuk i kam as miq në “Facebook”) në lidhje me atë se çka është poeti dhe, më tej, cili është vendi i poetit në një shoqëri. YA BASTA! Poezia ka turp për shumicën absolute të poetëve të sotëm, e liria turpërohet nga ju. Ata që ju i njihni si poetë (se unë nuk e di kënd e quani ju ashtu), e që janë larg jetës së njeriut a kombit, ata janë edhe larg, shumë larg, tepër larg poezisë.

Një ditë një kafshë apolitike u fut mes ezanit të hoxhës dhe të një vargu tim?! Dje mora shumë ‘udhëzime’ dhe ‘këshilla’ rreth një postimi?! Këto më bëjnë të kuptoj se për disa nuk qenka e mjaftueshme ajo që them përmes vargut.

Pajtohem se jeta e çdo njeriu të thjeshtë, të zakonshëm, është e vështirë, por rruga e artistit është plot gjemba, prandaj edhe me lehtësi e ngatërrojnë artistin me iriqin. Jeta është një lojë dhe, si në çdo lojë, të fitosh ose të humbësh nuk është njësoj, artistët, në këtë rast poetët, janë lojtarë që nuk heqin dorë. Në fund të fundit, atyre nuk intereson ajo thënia se gjëja më e rëndësishme në një lojë është të marrësh pjesë e jo të fitosh. Këtë e dinë mirë edhe fituesit edhe humbësit. Letërsia vazhdon të jetë një punë serioze, e jo argëtim i lehtë. Realiteti e ka komoditetin të duket jo i besueshëm, poezia, arti, nuk e ka këtë komoditet se, përndryshe, nuk do t’i shërbente njeriut e as njerëzimit. Një numër i konsiderueshëm i pushtetarëve tanë përdorin të gjitha stilet e notit, në lumin tonë të jetës, në lumin tonë të shterur të jetës, në brigjet e të cilit akoma nuk janë zhdukur njollat e gjakut të njerëzve tanë. Pra, është koha e fundit që secili të ulet aty ku e ka vendin, në spital psikiatrik, në burg apo në një karrige që ia ka caktuar historia, qoftë në pjesën e errët, qoftë në pjesën e ndritshme të saj.

Mua nuk më pëlqen ky realitet i krijuar, prandaj nuk mund të rri duarkryq. Ajo që më së paku mund të bëj, është të shkruaj poezi dhe, nëpërmes saj, të mund të dal së paku nga ky realitet. Tekefundit, letërsia ekziston sepse nuk i mjafton realiteti, çfarëdo qoftë ai, besa nuk i mjafton jeta me gjithë çka ka. Një poet nga Amerika veriore thoshte: “Poeti është një kafshë detare që jeton në tokë dhe do të dëshironte të fluturonte”. E tërë bota duket se është shndërruar në një spital të madh. Mbrojtja nga kjo “ngrehinë” është arti. Arti është vetë liria, me të poetët përballen çdo ditë, duke u përpjekur t’i japin kuptim. Në poezi kjo do të të thotë, ta asimilosh, mbizotërosh gjendjen të cilën e ke gjetur ofertën estetike (po ashtu atë etike), dhe ta përshkosh, ta bësh një hap më tutje, në të panjohurën, nuk është edhe aq vështirë, traditën e ke me vete. Përndryshe njeriu ende do ta ndizte zjarrin me fërkimin e dy krandeve apo goditjen e dy gurëve mes vete. (Ky ka qenë hap i madh për njerëzimin. Hapi tjetër i madh ka qenë kur kanë vizatuar me gaca të fikura në shpella.) Nga ajo liri vjen origjinaliteti, një nga gjërat më të rëndësishme në poezi, në art në përgjithësi, dhe ai vjen, ekskluzivisht, nga sinqeriteti. Natyrisht, Salman Rushdie do të thoshte, duhet të jeni vrazhdësisht të ndershëm me vetveten. Unë nuk shkruaj për t’i argëtuar masat e gjëra popullore që gjenden në kllapi, por për ta zgjuar ndonjërin prej tyre nga ajo kllapi, t’ia prishi ëndrrën e keqe.

Kosova është një kapitull tragjik i historisë, po për fatin tonë të mirë, me një fund të bukur. Ama… kujdes, është vetëm një kapitull. Në kapitullin në vazhdim, drita e lirisë po shfaq shumë probleme, herë fiket, herë ndizet. Dhe kur ndizet drita, ajo është shumë e zbehtë, dhe këtyre që nuk shohin mirë nga interesat personale, u mjegullohet realiteti aq shumë saqë fiket edhe drita e diellit. Ata që na sollën deri këtu, uzurpuesit, kapësit, dhunuesit, shkatërruesit, përvetësuesit, krimbat e lirisë, unë nuk do t’i përkrah më, sepse jam i lirë dhe nuk ka njeri që e shporr lirinë nga qenia ime. Të jesh i lirë do të thotë të mund ta zgjedhësh edhe të keqen, ama ja që ky nuk është opsion për mua.

P. s.

“Shqiptarët duhet të jenë të denjë për të qenë shërbëtorët e Shqipërisë” / Mithat Frashëri.

Xhevdet Bajraj,

28.08.2020, Meksiko Siti

Refugee stories – Mohamad Hafez