Alasdair Roberts

Strategjia e madhe është një koncept i njohur për ekspertët për politikën e jashtme dhe sigurinë kombëtare. Domethënia e tij është zgjeruar gjatë viteve. Disa kritikë mendojnë se është zgjeruar aq shumë sa që nuk është më e dobishme – por ato gabojnë. Problemi i vërtetë me strategjinë e madhe është se nuk është mjaftueshëm e madhe.

Në shekullin e 19-të, strategjia e madhe ishte për luftimet aktuale të luftërave. Një komandant në një teatro të vetëm operimi kishte një strategji për të mposhtur armikun dhe komandantët e nivelit të lartë kishin një plan më të madh për vendosjen e forcave në shumë teatro. Strategjia e madhe, një shkrimtar shpjegoi në vitin 1904, përfshinte “të gjithë forcën e armatosur të kombit, në breg dhe në det”.

Me mbërritjen e luftës totale, koncepti u zgjerua. Nëse fitorja në luftë varej nga mobilizimi i të gjitha forcave fizike dhe morale të kombit, siç argumentonte gjenerali Erich Ludendorff, kjo nënkuptonte që planifikimi i kohës së luftës duhet të ketë një fushë të ngjashme. B.H. Liddell Hart përcaktoi strategjinë e madhe si një politikë kombëtare që udhëheq të gjitha aspektet e aktivitetit social dhe ekonomik drejt arritjes së qëllimeve të luftës. “Baza e strategjisë së madhe”, ekspertë të tjerë u pajtuan në vitin 1942, “është marrëdhënia reciproke midis luftës dhe shoqërisë në të cilën ndodh lufta”.

Me fillimin e Luftës së Ftohtë, koncepti u zgjerua përsëri. Strategjia e madhe ishte ende e fokusuar për mobilizimin e spektrit të plotë të burimeve shoqërore. Por objektivat u bënë më të paqarta. Gjatë luftërave botërore, liderët kombëtarë ishin të shqetësuar për luftimet aktuale të luftës. Pas Luftës së Dytë Botërore, nga ana tjetër, fuqitë e mëdha u përqendruan në një përplasje dhjetëvjeçare për avantazh pozicional. Pra, fushëpamja e madhe e strategjisë së madhe që kemi sot: siç e ka përcaktuar Thomas Christensen, “paketa e plotë e politikave vendore dhe ndërkombëtare të dizajnuara për të rritur fuqinë dhe sigurinë kombëtare” në kohë paqeje dhe kohë lufte.

Disa kritikë thonë se teorizimi në lidhje me strategjinë e madhe ka shumë pak lidhje me mënyrën se si merren vendimet. Në botën reale, argumentojnë, koordinimi i duhur i politikave vendore dhe ndërkombëtare është krejtësisht i pamundur. Udhëheqësit nuk janë vizionarë dhe kurrë nuk mbajnë një kurs të qëndrueshëm drejt qëllimeve të përcaktuara qartë. Më shpesh, liderët lidhen me status quo, eksperimentojnë dhe bien nga kriza në krizë.

Këto kritika janë kryesisht të gabuara. Incrementalizmi dhe eksperimentalizmi janë shpesh një përgjigje e arsyeshme ndaj kushteve të pasigurisë dhe polarizimit politik. Ç’është më e rëndësishmja, fakti që drejtimi aktual i politikës është i çoroditur ose i paefektshëm nuk nënkupton që udhëheqësit po harrojnë strategjinë. Disa udhëheqës përpiqen të sillen në mënyrë strategjike, por nuk janë shumë të mirë në të. Por një strateg i paaftë është ende një strateg, ashtu si një shkrimtar i keq është ende një shkrimtar. Edhe planet më të mira mund të bëhen konfuze nga ngjarjet.

Udhëheqësit udhëhiqen drejt strategjisë me anë të forcës së rrethanave. Bota është një vend i trazuar dhe i rrezikshëm dhe udhëheqësit nuk mund të injorojnë sferën e punëve të jashtme pa rrezikuar interesat jetësore. Ata duhet të angazhohen. Çdo vendim duhet të nxitet nga disa llogaritje për përfundimet dhe mjetet, dhe për implikimet për vendime të tjera. Këto janë bazat e strategjisë së madhe. Ekspertët përpiqen të përmirësojnë cilësinë e strategjisë, por impulsi për udhëheqësit që të sillen në mënyrë strategjike ekziston në vetvete.

Por këtu qëndron vështirësia. Bota e punëve të brendshme është po aq e pabesë. Makiaveli, njeriu i madh i realizmit, paralajmëroi se një princ duhet të ketë dy frikë – “një i brendshëm, i bazuar në subjektet e tij, tjetri i jashtëm, i bazuar në fuqitë e huaja”. Në demokraci, udhëheqësit që dështojnë në punët e brendshme largohen në zgjedhjet e ardhshme. Në autokracitë, ata rrëzohen nga grushte shteti. Dhe nganjëherë, udhëheqësit e ngathët zbulojnë papritmas që shtetet e tyre rrëzohen nën to. Nëse rreziku në sferën e punëve të jashtme nxit drejtuesit drejt strategjisë, e njëjta gjë vlen edhe në sferën e çështjeve të brendshme.

Është e lehtë të shohësh se kjo është diçka e drejtë. Udhëheqësit vazhdimisht përpunojnë programe politike që janë të dizajnuara për të menaxhuar kërcënimet ndaj interesave të brendshme jetike, siç janë rendi, prosperiteti, drejtësia dhe mbijetesa e tyre në detyrë. Ata përpiqen të mobilizojnë burimet shoqërore dhe të koordinojnë mjetet e politikave për të siguruar këto interesa. Me fjalë të tjera, ata formulojnë një strategji të brendshme të madhe. Disa liderë e bëjnë këtë më mirë se të tjerët, por të gjithë janë të detyruar ta bëjnë këtë.

Këto dy strategji të mëdha, të huaja dhe vendase, janë të lidhura ngushtë me njëri-tjetrin. Meqenëse qetësia në shtëpi varet nga rritja ekonomike, udhëheqësit kërkojnë jashtë shtetit për burime dhe tregje. Luftërat e huaja janë nisur ose ndalur sipas luhatjes së opinioneve të brendshme. Liderët bëjnë lëshime në shtëpi duke ndërtuar shtet të mirëqenies, duke mbrojtur të drejtat civile – për të siguruar mbështetje për fushatat e tyre jashtë shtetit. Fuqitë rregullatore vendase përshtaten për të siguruar marrëveshjet tregtare me aleatët kryesorë. Dhe kështu me radhë. Mënyrat në të cilat dy strategjitë e mëdha mund të ngatërrohen janë të pafundme.

Megjithatë, ne përballemi me një problem konceptual. Nëse ka dy strategji të mëdha – një e huaj, një vendase – a është njëra prej tyre me të vërtetë e madhe? Për më tepër, a mendojnë vërtet udhëheqësit në këtë mënyrë? Ne e dimë përgjigjen e këtyre pyetjeve. Krerët nuk mbajnë dy frikët e Makiavelit në kuti të veçanta. Ata i menaxhojnë të dyja në të njëjtën kohë dhe kërkojnë një qasje koherente – një strategji të vetme për qeverisjen – që bashkërendon presionet vendore dhe të huaja në të njëjtën kohë.

Reaganizmi ishte një doktrinë e vetme, përbërësit e të cilit vendas dhe të huaj, nuk mund të distancoheshin. E njëjta gjë vlen edhe për Klintonizmin. E njëjta gjë vlen edhe sot për Trumpizmin, Putinizmin dhe “Mendimin e Xi Jinping”.

Strategjia e madhe, në formulimin e saj konvencional, nuk është aspak e madhe. Është një aspekt i diçkaje më të madhe, një strategji e përgjithshme për qeverisjen. Ka disa ekspertë që e njohin këtë dhe duket se e shtrijnë konceptin e strategjisë së madhe në përputhje me rrethanat. Peter Trubowitz ka përcaktuar strategjinë e madhe si “një mjet me të cilin udhëheqësit kombëtarë përpiqen të mbajnë ose forcojnë qëndrimin e tyre mbi pushtetin ekzekutiv” dhe jo vetëm si një mënyrë për të ndjekur objektivat e politikës së jashtme. Dhe në një libër të fundit, Andrew Monaghan përcakton strategjinë e madhe si artin e “përdorimit të të gjitha burimeve të kombit për të nxitur interesat e shtetit, duke përfshirë sigurimin e tij kundër armiqve të perceptuar dhe realë”. Këto përkufizime tregojnë një dëshirë për të ngritur analizën në një nivel më lartë, për një pamje më të gjerë dhe më të integruar të qeverisjeve. Në fund të ditës, studimi i strategjisë së madhe zakonisht mbetet i fiksuar në çështjet e sigurisë kombëtare dhe të politikës së jashtme.

Në një farë mase, kjo është një çështje e lehtësirave shkencore. Bashkësia akademike ka një traditë të gjatë të degëzimit të politikës së brendshme dhe të jashtme. Por kjo ndarje konceptuale nuk ka lidhje me mënyrën se si udhëheqësit në të vërtetë mendojnë. Realizmi kërkon një pamje më të gjerë të strategjive për qeverisjen.

Një pamje më e gjerë ofron tre përfitime. Konvergjenca globale në demokracinë e tregut që ishte parashikuar në vitet 1990 nuk është realizuar. Po hyjmë në një epokë në të cilën strategjitë e qeverisjes së fuqive të mëdha po ndryshojnë ndjeshëm edhe një herë. Debati në dekadat e ardhshme do të jetë mbi meritat e strategjive kombëtare konkurruese. Ne kemi qenë këtu më parë në agim të shekullit të 20-të, në vitet 1930 dhe përsëri gjatë Luftës së Ftohtë. Reformatorët në çdo vend do të ndikohen nga gjykimet e tyre në lidhje me performancën e shteteve rivale. Ndërsa i bëjnë këto gjykime, reformatorët nuk do të ndajnë çështjet e politikës së brendshme dhe të jashtme. Ata do të shohin historinë e shteteve të tjera si një e tërë. Roli i studiuesve është të ndihmojë në strukturimin e këtij debati global. Këtë mund ta bëjmë më me efektshmëri nëse pajisja jonë teorike reflekton realitetin e bisedës.

Një pikëpamje më e madhe e strategjisë është gjithashtu e dobishme në momente kur mençuria konvencionale rreth politikës kombëtare është jo funksionale. Shtetet e Bashkuara po vuajnë në një prej këtyre momenteve tani. Konsensusi i vjetër në lidhje me politikën e brendshme dhe të jashtme është shkatërruar dhe ne po përpiqemi të ri-ngjisim copat në një konfiguracion të ri. Ne kemi nevojë për një bisedë rreth dizajnit të përgjithshëm të politikës kombëtare -dhe jo vetëm për komponentët vendas ose të huaj të izoluar. Disa mjete më të mëdha se strategjia e madhe janë të nevojshme për të kryer këtë bisedë.

Dhe përfitimi i tretë i një këndvështrimi më të gjerë? Besueshmëria. Makiaveli, aq shpesh i quajtur si një nga etërit e strategjisë moderne të madhe, nuk ka shkruar Princi-n si një udhërrëfyes për politikën e jashtme, as si udhërrëfyes për politikën e brendshme. Ishte një udhërrëfyes për qeverisjen për te. Miratimi i një pikëpamje të ngjashme sot mund të duket e frikshme, por për realistët nuk mund të ketë shpëtim nga kjo detyrë. Udhëheqësit nuk lejohen të bëjnë ndarje, dhe si rrjedhojë as dijetarët nuk duhet të bëjnë diçka të tillë. /Foreign Policy/ Lexo.al