Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

1. Hyrje – Lufta në Kosovë dhe strategjia e spastrimit etnik

Lufta në Kosovë (1998-1999) u karakterizua nga një fushatë e organizuar e spastrimit etnik të kryer nga regjimi serb i Sllobodan Millosheviqit. Kjo fushatë synonte dëbimin e shqiptarëve përmes masakrave, djegies së fshatrave dhe shkatërrimit të infrastrukturës civile. Në këtë kuadër, plani “Patkoi” ishte një strategji ushtarake e hartuar nga Ministria e Brendshme dhe Ushtria Jugosllave për të kryer pastrimin etnik të shqiptarëve të Kosovës. Ky plan u zbulua nga shërbimet sekrete gjermane dhe u prezantua para komunitetit ndërkombëtar si një provë e politikës shtetërore të Serbisë për gjenocid në Kosovë.

2. Strategjia epPlanit “Patkoi”

Plani “Patkoi” përbëhej nga disa faza të qarta: 1. Rrethimi dhe goditja e zonave shqiptare – Fshatrat dhe qytetet shqiptare do të rrethoheshin, do të sulmoheshin nga artileria dhe njësitë speciale serbe do të kryenin vrasje masive. 2. Dëbimi me forcë i popullsisë shqiptare – Banorët do të nxirreshin nga shtëpitë e tyre, do të urdhëroheshin të largoheshin drejt kufirit me Shqipërinë dhe Maqedoninë etj. 3. Shkatërrimi i pronave dhe infrastrukturës shqiptare – Shtëpitë, shkollat, xhamitë dhe spitalet do të digjeshin për të pamundësuar kthimin e shqiptarëve. 4. Eliminimi i intelektualëve dhe liderëve shqiptarë – Njësitë paramilitare serbe do të ekzekutonin mësues, doktorë, gazetarë dhe aktivistë shqiptarë për të shkatërruar bazën sociale të rezistencës. 5. Ndryshimi i strukturës demografike – Pasi shqiptarët të dëboheshin, Serbia do të kolonizonte zonat e spastruara me serbë të ardhur nga Bosnja dhe Kroacia.

3. Masakrat dhe krimet e Serbisë gjatë zbatimit të planit “Patkoi”

Gjatë vitit 1998-1999, Serbia zbatoi një politikë sistematike të masakrave dhe terrorit ndaj popullsisë shqiptare. Disa nga rastet më të rënda janë: 3.1 Masakra e Reçakut – 15 janar 1999. Në mëngjesin e 15 janarit 1999, forcat speciale serbe rrethuan fshatin Reçak në komunën e Shtimes. Pas disa orësh granatimesh, njësitë paramilitare hynë në fshat, hynë në shtëpi dhe nxorën civilët jashtë. 45 shqiptarë, përfshirë burra, gra dhe fëmijë, u ekzekutuan në mënyrë brutale. Kjo masakër u dëshmua nga ambasadori i OSBE-së, William Walker, i cili e cilësoi si “krim kundër njerëzimit”.
3.2 Masakra e Prekazit 5-7 mars 1998. Një nga operacionet më brutale të forcave serbe u zhvillua në Prekaz, kundër familjes së komandantit të UÇK-së, Adem Jashari. Pas një sulmi tre-ditor, forcat serbe vranë 58 anëtarë të familjes Jashari, përfshirë gra dhe fëmijë. Ky akt ishte një nga shembujt më të qartë të synimit serb për të shkatërruar çdo bërthamë të rezistencës shqiptare.
3.3 Masakra e Krushës së Madhe 25-26 mars 1999. Njësitë paramilitare serbe hynë në Krushë të Madhe dhe mblodhën burrat shqiptarë në një hambar. Më shumë se 240 burra u ekzekutuan dhe u dogjën në vend. Gratë dhe fëmijët u detyruan të iknin, ndërsa fshati u dogj plotësisht.
3.4 Masakra e Izbicës – 28 mars 1999. Në Izbicë të Skenderajt, forcat serbe ekzekutuan 147 civilë shqiptarë në një fushë të hapur. Trupat e tyre u varrosën në varre masive dhe më vonë u zhvendosën në Serbi për të fshehur gjurmët e krimit.
3.5 Masakra e Mejës – 27 prill 1999. Forcat serbe vranë 377 burra dhe djem shqiptarë në komunën e Gjakovës. Viktimat u ndanë nga familjet e tyre dhe u ekzekutuan në grupe. Më vonë, trupat e tyre u gjetën në varreza masive në Batajnicë, afër Beogradit.
3.6 Masakra e Podujevës – 28 mars 1999. Njësia paramilitare serbe “Shkorpionët” ekzekutoi 14 gra dhe fëmijë shqiptarë në Podujevë. Viktimat ishin kryesisht fëmijë të moshës 5-12 vjeç.

4. Pastrimi etnik dhe deportimi masiv i shqiptarëve

Mbi 1 milion shqiptarë u dëbuan nga Kosova drejt Shqipërisë, Maqedonisë dhe Malit të Zi. Forcat serbe detyronin shqiptarët të largoheshin nga shtëpitë e tyre duke përdorur dhunë, rrahje dhe kërcënime me vdekje. Gjatë dëbimeve, shumë shqiptarë u ekzekutuan në kolonat e refugjatëve, siç ndodhi në masakrën e Suharekës ku 49 civilë u vranë brenda një kamioni frigoriferik.

5. Zbulimi i varrezave masive në Serbi

Pas luftës, hetimet ndërkombëtare zbuluan se Serbia kishte zhvendosur trupat e civilëve shqiptarë në varreza masive për të fshehur krimet. Disa prej lokacioneve kryesore janë: Batajnica – mbi 744 trupa të shqiptarëve të Kosovës u gjetën në një bazë policore pranë Beogradit. Petrovo Selo – mbi 60 trupa u gjetën në këtë zonë të fshehur nga autoritetet serbe. Rudnica – varrezë masive e zbuluar në jug të Serbisë me dhjetëra trupa të shqiptarëve të Kosovës.

6. Ndërhyrja e NATO-s dhe fundi i spastrimit etnik

Përballë këtyre krimeve, NATO nisi një fushatë ajrore 78-ditore kundër Serbisë më 24 mars 1999. Kjo çoi në tërheqjen e forcave serbe nga Kosova më 10 qershor 1999. Pas luftës, Serbia u detyrua të pranonte misionet ndërkombëtare në Kosovë, ndërsa Kosova filloi procesin e shtetformimit. Plani “Patkoi” dhe krimet serbe në Kosovë përbëjnë një nga rastet më të qarta të gjenocidit në Evropë pas Luftës së Dytë Botërore. Përpjekjet për të sjellë drejtësi për viktimat vazhdojnë, ndërsa Kosova ruan kujtimin e këtyre krimeve si pjesë e historisë së saj tragjike.