CEZARE PAVEZE

VITET

Prej atij që kam qenë atëherë nuk ka mbetur më asgjë: ende jo burrë, isha një fëmijë. E dija prej kohësh, por gjithçka ndodhi në fund të dimrit, një mbrëmje e një mëngjes. Ishim bashkë, thuajse të fshehur, në një dhomë që shihte për nga shëtitorja. Atë natë Silvia më tha se duhej të largohesha, ose do të largohej ajo – nuk kishim ç’të bënim më bashkë. Iu përgjërova që ta provonim sërish; isha shtrirë përkrah saj dhe e përqafoja. Ajo më tha: – E për çfarë? – Flisnim me zë të ulët, në errësirë. Pastaj, Silvian e kapiti gjumi, ndërsa unë e mbajta njërin gju ngjitur me të sajin, deri në mëngjes.

Mëngjesi u shfaq siç qe shfaqur gjithmonë, dhe bënte shumë ftohtë; Silvias i kishin rënë balluket përmbi sy dhe nuk lëvizte. Unë shihja kohën teksa kalonte në gjysmëhije, e dija se kalonte dhe vraponte, dhe se jashtë kishte rënë mjegulla. E gjithë koha që kisha kaluar me Silvian në atë dhomë, ishte si një ditë-natë e vetme, e cila po mbaronte tani në mëngjes. Atëherë e kuptova se nuk do të dilnim kurrë së bashku në mjegullën e freskët. Do të bëja mirë të vishesha e të ikja pa e zgjuar. Por, tani kisha në mendje ta pyesja edhe për diçka tjetër. Prita, duke u përpjekur të merrja një sy gjumë.

Kur u zgjua, Silvia më dhuroi një buzëqeshje. Filluam të flisnim. Ajo tha: – Është bukur të jesh i sinqertë si ne. – Oh Silvia, – i pëshpërita – çfarë do të bëj kur të dal që këtej? Ku të shkoj? – Për këtë doja ta pyesja. Ajo qeshi sërish, lumturisht, pa e lëvizur kokën nga jastëku. – Budalla, – më tha – do të shkosh ku të duash ti. A nuk është bukur të jesh i lirë? Do të njohësh shumë vajza, do të bësh ç’të duash. Diçka, për të cilën të kam zili. Tani mëngjesi mbushte dhomën dhe veçse shtrati kishte ruajtur pak ngrohtësi. Silvia priste e duruar. – Ti je si një prostitutë, – i thashë, – dhe gjithmonë ke qenë e tillë. Silvia nuk i hapi sytë. – Ndihesh më mirë tani që e the? – më tha.

Atëherë u mbështeta sikur ajo të mos ishte aty, vështroja tavanin dhe qaja në heshtje. Lotët më mbushnin sytë dhe më rridhnin poshtë faqeve.

Nuk ia vlente që ajo ta dinte këtë. Ka kaluar shumë kohë dhe tani e di se ato lot të heshtur qenë e vetmja burrëri që tregova me Silvian; e di se qaja jo për të, por sepse kisha parashikuar fatin tim. Prej atij që isha atëherë nuk ka mbetur më asgjë. Mbeti vetëm se e kisha kuptuar kush do të isha në të ardhmen.

Pastaj, Silvia më tha: – Tani mjaft! Duhet të ngrihem. U ngritëm bashkë, të dy. Nuk e pashë teksa vishej. U ngrita shpejt në këmbë, në dritare, shihja lulet që çelnin. Pas mjegullës fshihej dielli, ai diell që kishte përshkuar kaq herë dhomën. Edhe Silvia u vesh shpejt dhe më pyeti nëse do t’i merrja me vete gjërat e mia. I thashë se më parë doja të bëja një kafe dhe ndeza furnelën. Silvia, e ulur në cepin e shtratit, nisi t’i ngjyroste thonjtë. Më parë i kishte bërë gjithmonë në tavolinë. Dukej e menduar dhe flokët i binin vazhdimisht mbi sy. Atëherë bënte një lëvizje me kokë dhe çlirohej prej tyre. Unë u vërdallosa nëpër dhomë t’i mblidhja gjërat e mia. Bëra një grumbull mbi karrige, kur për një çast Silvia u ngrit dhe vrapoi ta hiqte kafenë që po derdhej.

Pastaj nxora valixhen dhe futa teshat. Ndërkaq, brenda përpiqesha t’i mblidhja të gjitha kujtimet e këqija që kisha me Silvian – kotësitë, gjendjet e mërzitshme, fjalët acaruese, rrudhat. Këto po merrja nga dhoma e saj.

Ajo çfarë lija ishte një mjegull. Kur mbarova, kafeja ishte gati. E pimë në këmbë, pranë furnelës. Silvia diç tha, se do të shkonte tek një tip për të folur për një punë. Pas pak, lashë filxhanin dhe u largova me valixhen. Jashtë mjegulla dhe dielli t’i qorronin sytë.

VANDA

Ja tek po trokas në derë dhe nëse në vend të Vandës ngurruese e të çuditur më shfaqet një Vandë mospërfillëse që më pyet se ç’bëj këtu, e nëse mendoj se paraqitja ime mjafton për t’i futur duart e për ta kaluar natën me të, më duhet edhe ta përshëndes me kokë e pastaj të heq kapelën duke mërmëritur se bëra gabim.

Por, ndërkaq, e ndjek pas duke e kapur nga pulsi i dorës e duke u ndalur bashkë me të sa herë ulet për të fshirë. Edhe Vanda do ta mbulonte fytyrën me duar e do t’ia mbathte me vrap nëse do ta pyesja se çfarë kërkon nga unë. Por femrat nuk dëgjojnë, e përgjigjet i shoqërojnë gjithmonë me përkëdhelje: kështu sillej me të shoqin kur qe martuar, kurse tani këto m’i bën mua teksa ulem, më vështron, më mban dorën e më pyet me sy përse u vonova. Ende nuk ka provuar të më puthë.

Po të mos ishte femër, por miku i vetëm që më vdiq atë ditë, do ta kuptonte se vij jo për ta përkëdhelur dhe biseduar për dashurinë, por vetëm për të qarë. Më sheh syngrysur, si vajzë e fyer, dhe nuk e kupton se po pres vetëm që ajo të ngrihet e të më lërë vetëm këtu. Nuk i pranon refuzimet dhe tani e kuptoj pse të shoqit i kishte ardhur në majë të hundës. Sikur të dinte të buzëqeshte kur jemi në shtrat. Duket sikur sa herë që e pret, furku dhe lodrat e saj nuk janë gjë tjetër veçse psherëtima të gjata, sy të mavijosur dhe dënesje.

Teksa e vështroj më ikën dëshira për të qarë dhe më lind dyshimi se ajo është e njëjtë si unë. Nëse është kështu, është vërtet për të ardhur keq. Sepse ajo e ka fatin të më dashuroj; ndërsa unë nuk e dua, nuk ndjej kurrfarë lehtësimi kur e kam përpara syve. Por, po të isha në vendin e saj, do të shkëlqeja nga gëzimi.

Më në fund ngrihet dhe përshkon dhomën. Tani mund të qaj. A nuk është më mirë ta kaloj natën me Vandën sesa të qaj; ta shoh teksa vuan dhe të di se nuk e gëzon asgjë që unë mund të bëj, sepse nuk dua t’ia di për të? Po për Brunon, a më bëhej vonë?

Tani Vanda duhet të kthehet, por nuk duket asgjëkund. Jam vetëm me Brunon.

“Oh Vandë, dëgjomë, ndihem tamam si qen”.

CESARE PAVEZE

Cesare Paveze (1908-1950) është poet, novelist, kritik letrar dhe përkthyes. Pa dyshim, një nga figurat më të njohura në letërsinë italiane dhe një prej më të rëndësishmëve të shekullit XX. Pavese lindi në Santo Stefano Belbo në provincën e Cuneos. Ishte fshati i lindjes së të atit, ku familja shkonte të pushonte çdo verë. Ai nisi të studionte në Turin. Një prej mësueseve që ka ndikuar në formimin e tij në atë periudhë ishte shkrimtarja italiane Augusto Monti. Si një shkrimtar i ri, Pavese ishte i lidhur me letërsinë italiane. Pas diplomimit në Universitetin e Turit, ai u mor me përkthimin e poezive të Walt Whitmanit. Gjatë kohës së studimeve Pavese u mor me përkthime nga letërsia klasike amerikane dhe angleze. Pas përfundimit të Universitetit, ai nisi të merrej me studimin e veprave të shkrimtarëve dhe kritikëve anglezë. Shtëpia botuese Einaudi, ku ai nisi të punonte, botoi gjatë kësaj periudhe emra të njohur të letërsisë dhe filozofisë, si: Jung, Freud, Durkheim, Charles Dickens etj., nën kujdesin e Paveses. Është autor i një sërë librash me poezi dhe novela. Vargjet e tij janë ende frymëzuese sot, teksa të tregojnë se “ne nuk kujtojmë ditët, por çastet”.

(Këto dy tregime i përktheu nga italishtja: Renato Kalemi. Marrë nga numri i parë i revistës “Akademia”)