Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla Berisha

Në prag të zgjedhjeve të 9 shkurtit, roli i SHBA-së dhe BE-së mbetet thelbësor për garantimin e një procesi zgjedhor të drejtë dhe mbrojtjen e rendit kushtetues të Republikës së Kosovës. Këto zgjedhje shënojnë një test të ri për demokracinë, duke pasur parasysh sfidat e vazhdueshme nga subjekte si Lista Serbe, që shpesh shkelin Kushtetutën dhe ligjet e vendit. Përjashtimi i këtyre subjekteve dhe mbështetja ndërkombëtare për ruajtjen e sovranitetit janë thelbësore për forcimin e demokracisë dhe shtetit të së drejtës.

Domosdoshmëria e përplasjes me shkelësit e rendit kushtetues

Lista Serbe ka qenë një aktor problematik që sfidon vazhdimisht funksionimin normal të institucioneve dhe stabilitetin e Kosovës, përmes:
– Bojkotimit të institucioneve: Në periudhën 2022–2023, Lista Serbe organizoi largimin masiv të zyrtarëve nga policia dhe sistemi gjyqësor në veri, duke krijuar një vakum institucional.
– Kërcënimeve ndaj zgjedhjeve: Ky subjekt politik kërcënoi qytetarët serbë që të mos merrnin pjesë në zgjedhje, duke dëmtuar legjitimitetin demokratik.
– Varësisë nga Beogradi: Udhëzimet e drejtpërdrejta nga Serbia sfidojnë sovranitetin e Kosovës dhe paraqesin rrezik për stabilitetin rajonal.

Modelet ndërkombëtare: Mbrojtja e rendit kushtetues

Praktikat ndërkombëtare ofrojnë shembuj konkretë për trajtimin e subjekteve destabilizuese:
Spanja: Qeveria ndaloi liderët e lëvizjeve separatiste katalanase për të mbrojtur unitetin territorial.
Belgjika: Partitë ekstremiste, si Vlaams Blok, u ndaluan për shkak të aktiviteteve të tyre destabilizuese dhe diskriminuese.

Kosova duhet të ndjekë këto modele për të garantuar respektimin e ligjit dhe forcimin e rendit juridik.
Zbatimi i ligjit: Një hap i guximshëm për demokracinë
Përjashtimi i subjekteve që shkelin ligjet do të dërgojë një mesazh të qartë për gjithë spektrin politik. Reformat si fuqizimi i Komisionit Qendror të Zgjedhjeve dhe ndëshkimi i shkelësve janë hapa të domosdoshëm për forcimin e demokracisë.

Mbështetja ndërkombëtare: shtyllë për shtetin e së drejtës

Roli i SHBA-së dhe BE-së është vendimtar në: Forcimin e institucioneve: Mbështetja për reformat gjyqësore dhe ligjore siguron zbatimin efektiv të ligjit.
Monitorimin ndërkombëtar: Mekanizmat si EULEX ndihmojnë në ruajtjen e integritetit të procesit zgjedhor.
Reformat juridike: Harmonizimi me standardet evropiane për një rend të qëndrueshëm kushtetues.

Para dhe pas zgjedhjeve: Sfidat dhe shembuj konkretë

Para zgjedhjeve
– Garancia për zgjedhje të lira dhe të drejta: OSBE dhe ambasada amerikane kanë siguruar integritet zgjedhor, duke minimizuar manipulimet dhe presionin politik.
– Lufta kundër korrupsionit: Operacione si “Brezovica” (2021) treguan përkushtimin ndaj sundimit të ligjit.
– Forcimi i mbikëqyrjes zgjedhore: BE-ja ka dhënë rekomandime që kanë ndihmuar në përmirësimin e procesit zgjedhor.

Pas zgjedhjeve
– Reformat në drejtësi: Mbështetja ndërkombëtare për procesin e Vettingut ka qenë thelbësore, ndonëse progresi mbetet i ngadalshëm.
– Lufta kundër krimit të organizuar: Përkrahja e FBI-së dhe EULEX-it ka ndihmuar në hetimin e rasteve të korrupsionit të nivelit të lartë.
– Dialogu me Serbinë: Marrëveshja e Uashingtonit dhe ndërmjetësimi i BE-së mbeten shtyllat kryesore të dialogut.

Rëndësia strategjike e mbështetjes ndërkombëtare

– Forcimi i shtetit të së drejtës: Rritja e presionit ndërkombëtar është thelbësore për zbatimin e vendimeve gjyqësore dhe forcimin e pavarësisë institucionale.
– Integrimi euroatlantik: Mbështetja e BE-së është kyçe për liberalizimin e vizave dhe avancimin drejt integrimit evropian.
– Sovraniteti dhe njohjet ndërkombëtare: Përmes SHBA-së dhe BE-së, Kosova ka arritur njohje të rëndësishme dhe përparim në anëtarësimin në organizata ndërkombëtare.

Një partneritet për një Kosovë më të fuqishme

Mbështetja e SHBA-së dhe BE-së mbetet gur themeli për forcimin e shtetit të së drejtës dhe konsolidimin e demokracisë. Institucionet e Kosovës duhet të përforcojnë përkushtimin e tyre për të zbatuar reforma të qëndrueshme dhe për të siguruar një qeverisje demokratike. Vetëm përmes bashkëpunimit strategjik dhe vendimeve të guximshme, Kosova mund të forcojë pozitën e saj ndërkombëtare dhe të avancojë drejt integrimit evropian.